FİNANSAL TABLOLAR VE MALİ ANALİZ

Niçin finansal tablo düzenleriz?

İşletmeyle olan iş ve çıkar ilişkilerine göre karar alacak olan bilgi kullanıcıları ilgili oldukları işletme hakkında finansal bilgilere ihtiyaç duyarlar.

Bilgi bekleyen kullanıcılarının her birine bekledikleri bilgileri ayrı ayrı raporlamanın anlam ve olanağı yoktur. Bu nedenle bütün kullanıcıların ihtiyacı olan bilgiler ortak amaçlı olarak hazırlanan finansal tablolarla kendilerine iletilir.

Bu yönüylede bu tabloların üç amacı vardır.

İlgililer için karar almada yararlı bilgiler sağlamak.

Gelecekteki nakit akımlarının değerlendirmede yararlı bilgiler sağlamak

Varlıklar, kaynaklar ve bunlardaki değişiklikler ile işletme faaliyet sonuçları hakkında bilgi sağlamak

Mali analizin amacı nedir?

İşletmeler genelde cari dönemin ve önceki dönemin mali tablolarını birlikte yayınlar. Kapanan dönemlerle ilgili olmaları nedeniyle bu mali tablolar işletmelerin geçmişine ait bilgileri verir. Finansal kararların alınabilmesi için işletmenin geleceğine ilişkin bilgilere gereksinim vardır. İşte mali analiz yapmanın amacı geçmişe ait muhasebe bilgilerini finansal kararlarda kullanılabilecek işletmenin geleceğine ilişkin bilgilere dönüştürmektir.

Mali tablo türleri nelerdir?

Mali tabloların amaçları dikkate alındığında tablo çeşitleri aşağıdaki şekilde sıralanabilir

 Bilanço

 Gelir Tablosu

 Fon Akım Tablosu

 Nakit Akım Tablosu

 Net İşletme Sermayesi Değişim Tablosu

 Kar Dağıtım Tablosu

 Özkaynak Değişim Tablosu

 Satışların Maliyeti Tablosu

1. BİLANÇO :

Bilanço işletmenin belli bir andaki mali (finansal) durumunu gösteren bir tablodur. Bilanço hesapları dönem içinde devamlı olarak artış ve azalış gösteren hesaplardır. Bu nedenle varlıklar ve kaynaklar bilançonun düzenlendiği andaki hesap kalanları üzerinden görülecektir. Varlıklar ile bunların kaynakları birlikte yer aldığı için de bilanço mali durumu yansıtır.

Bilanço Çeşitleri :
Şekilsel bakımından

Hesap tipi bilanço

Rapor tipi bilanço

 

Finansal tablolar analizi bakımından

Karşılaştırmalı bilanço

Analitik bilanço

 

Kapsam bakımından

İşletme bilançosu

Konsolide bilanço

 

İşletme veya vergi hukuku bakımından

Ticari bilanço Mali bilanço

Şekilsel Bakımdan

Hesap tipi bilançolar: T şeklinde düzenlenmiş bilançolardır. T sembolüyle ifade edilen hesap tipi bilançoların sol tarafında aktifler sağ tarafında da pasifler yer alır.

Rapor tipi bilanço: Hesap tipi bilançoların içerdiği bilgileri içermekle birlikte hesapların sıralanmasında pasif hesaplar aktif hesapların altında sırasıyla yer almaktadır.

 

Finansal Tablolar Analizi Bakımından

Karşılaştırmalı bilançolar: İşletmenin herhangi bir döneme ait bilançosunda yer alan tutarlar diğer dönemlerle veya diğer işletmelerin bilançosundaki tutarlarla karşılaştırmalı olarak yer almaktadır.

Analitik bilançolar: Analitik bilançolarda hesap tutarları yanında hesap tutarlarının değişik açılardan oransal ifadeleri de yer alır. Analitik bilançolar aynı zamanda bilançoların analiz edilmeye uygun bir şekilde hazırlanmış olması durumunu da ifade eder.

Kapsam Bakımından

İşletme bilançosu: Bir işletmenin belli bir andaki finansal durumunu gösterir.

Konsolide bilanço: Ana şirkete ( holding, şirketler topluluğu) bağlı bulunan işletmelerin belli bir andaki finansal durumlarını toplulaştırmış olarak gösteren bilançoya konsolide bilanço denir.

 

İşletme Veya Vergi Hukuku Bakımından

Ticari bilanço: Ticari yaşamın gereklerine ve muhasebe kuramı ve uygulamalarına göre hazırlanan bilançolardır. Bu bilançoların hazırlanmasında vergi yasaları ve ilgili yasal düzenlemeler belirleyici değildir.

Mali bilanço: Vergi yasalarındaki emredici kurallara uygun olarak hazırlanmış bilançolardır.

 

Bilançonun Biçimsel Yapısı
DÖNEN VARLIKLAR
DURAN VARLIKLAR
KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR
UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR
ÖZ KAYNAKLAR

 

I. DÖNEN VARLIKLAR

Dönen varlıklar en fazla bir yıl içinde tahsil edilebilecek, satılabilecek, kullanılabilecek, tüketilebilecek varlıklar ile eldeki nakit ve bankadaki mevduattan oluşur.

 Hazır Değerler

 Menkul Kıymetler

 Ticari Alacaklar (Kısa Vadeli Ticari Alacaklar)

 Diğer Alacaklar (Diğer Kısa Vadeli Alacaklar)

 Stoklar

 Gelecek Aylara ait Giderler ve Gelir Tahakkukları

 Diğer Dönen Varlıklar

Mali analiz açısından dönen varlıklar toplamına brüt çalışma sermayesi; dönen varlıkların kısa vadeli yabancı kaynakları (borçları) aşan kısmına net çalışma sermayesi, kaynaklardan eksik olan kısmına da net çalışma sermayesi noksanı denir.

Brüt çalışma sermayesi iki işe yarar:

 Günlük faaliyetleri sürdürme

 Kısa vadeli borçları ödeme
Bunlardan birincisi net çalışma sermayesiyle sağlanır.

 Bunun için dönen varlıkların işletmenin hem kısa vadeli borçlarını ödemeye, hem de günlük faaliyetlerini sürdürmeye yetecek büyüklükte ve yapıda olması gerekir.

Bu durumdaki dönen varlıklar işletme faaliyetlerine sıkça katılır ve kendi içindeki dönüşümü artarak aktifin verimliliğine ve karlılığına katkıda bulunabilir.

Bunun için de dönen varlıkların kısa vadeli yabancı kaynaklar ve öz kaynakların dönem net karıyla finanse edilmiş olması gerekir.
Bu arada stokların uzun vadeli ticari borçlarla finanse edilmişliği de istenir.

Dönen varlıklar hiçbir zaman birkaç kalemde toplanmamalı, aksine kalemler dengeli dağılım göstermelidir.

Dönen varlıkların ticaret işletmeleri ile hem üretim hem de ticaretle uğraşan işletmelerde duran varlıklardan büyük olması istenir.

Üretim işletmelerinde duran varlıkların dönen varlıklardan büyük olması beklenir.

II. DURAN VARLIKLAR

Duran varlıklar bir yıldan daha uzun sürede tahsil edilebilecek , satılabilecek, kullanılabilecek ve tüketilebilecek varlıklardan oluşur.

Ticari Alacaklar (Uzun Vadeli Ticari Alacaklar)

Diğer Alacaklar ( Diğer Uzun Vadeli Alacaklar)

Mali Duran Varlıklar ( Finansal Duran Varlıklar)

Maddi Duran Varlıklar

Maddi Olmayan Duran Varlıklar

Özel Tükenmeye Tabi Varlıklar

Gelecek Yıllara Ait Giderler Ve Gelir Tahakkukları

Diğer Duran Varlıklar

 Duran varlıkların finansmanında asla kısa vadeli yabancı kaynaklar borçlar)kullanılmamalıdır.

 Aksi halde işletmenin kısa vadeli borç ödeme gücü zayıflayacağı gibi net çalışma sermayesi noksanı da ortaya çıkar. Bu ana grubun finansmanı öz kaynaklar ( öz sermaye) ve uzun vadeli yabancı kaynaklar(borçlar)olmalıdır.

 Duran varlıklar kendi içinde dönüşüme pek olmayan bir gruptur. Bu grupta ticari alacaklar, diğer alacaklar, gelecek yıllara ait giderler ve gelir tahakkukları gibi vadesi bir yılın altına indiğinde dönen varlıklara dönüşecek kalemler olduğu gibi maddi ve maddi olmayan duran varlıklar gibi sürekli olarak grupta duracak kalemlerde vardır.

 Bu son iki kalem ancak karlı yıllarda amortisman gideri kadarıyla yatırımın fon olarak geri dönmesi anlamında dönen varlığı dönüşür.
Duran varlıkların aktif verimliliğine katkısı bir hesap döneminde dönen varlıklara göre daha yavaş ve daha azdır.

Fakat yanlış kaynaktan finanse edildiğinde, yanlış ve gereğinden fazla yatırım yapıldığında, kötü yönetildiğinde aktif verimliliğine ve karlılığına ters yönde etkisi mutlaka fazla olacaktır.

Duran varlıklar toplamı sanayi işletmelerinde dönen varlıklar toplamından genelde büyük olurken, sanayi ve ticaret işletmesi olarak faaliyet gösteren işletmeler ile sırf ticaretle uğraşan işletmelerde ise bunun tersi beklenir.

III. KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR (BORÇLAR)

Kısa vadeli yabancı kaynaklar, bir yıl içinde ödenmesi gereken ve ödenmeleri dönen varlıklarla yapılacak olan borçlardır.

 Mali (Finansal) Borçlar

 Ticari Borçlar

 Diğer Borçlar (Diğer Kısa Vadeli Borçlar)

 Alınan Avanslar

 Ödenecek Vergi ve Diğer Yükümlülükler

 Borç ve Gider Karşılıkları

 Gelecek Aylara Ait Gelirler ve Gider Tahakkukları

 Diğer Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar
 Kısa vadeli yabancı kaynakların tamamı daima dönen varlıkların finansmanında kullanılmalıdır.

 Çünkü bir yıl içinde vadeli gelecek olan borçlar, ancak kendi içinde dönüşüm halinde olan ve yıllık faaliyetlere en sık katılan dönen varlıklardan karşılanabilir.

 Diğer taraftan dönen varlıklar toplamı kısa vadeli yabancı kaynaklardan büyük olmalı ki,hem borç ödenebilsin hemde günlük faaliyetler sürdürülebilsin.

 Ayrıca dönen varlıklar nakit, mal ve hizmet şeklinde ödenecek kısa vadeli borçları karşılayabilecek çeşitlilikte olmalıdır.
Büyüklük ve yapısı bakımından yeterli olmayan dönen varlıklar işletmeyi borçla borç ödeme ve dolayısıyla faiz yüküne katlanma durumuna düşüreceği gibi, günlük faaliyetleri de aksatır. Bu gibi durumlar işletmenin kredibilitesini de düşürür.

Kısa vadeli yabancı kaynaklar toplamının daima uzun vadeli yabancı kaynaklar toplamından küçük olması istenir. Bu durumdaki bir işletmenin borç ödeme gücü bakımından iyi olabileceği düşünülür.

IV. UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR (Borçlar)

Uzun vadeli yabancı kaynaklar, bir yıldan daha uzun sürede ödenecek ve ödenmeleri işletmenin yatırım politikasına ve karlılığına bağlı olan borçlardır.

 Mali (Finansal) Borçlar

 Ticari Borçlar

 Diğer Borçlar (Diğer Kısa Vadeli Borçlar)

 Alınan Avanslar

 Borç ve Gider Karşılıkları

 Gelecek Yıllara Ait Gelirler ve Gider Tahakkukları

 Diğer Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar 
 Uzun vadeli yabancı kaynaklar (borçlar) vadeleri bir yılın altına indiğinde kısa vadeli yabancı kaynaklara dönüşür.

 Uzun vadeli yabancı kaynaklar normalde duran varlıkların finansmanında kullanılır. Ancak zorunlu olduğunda geçici sürelerle dönen varlıkların finansmanında kullanılması düşünülebilir. Diğer taraftan uzun vadeli Ticari Borçların dönen varlıkların stoklar kaleminin finansmanında kullanılması doğaldır.

 Bir işletmenin uzun vadeli borç ödeme gücü onun yatırım politikasına (gücüne ) ve karlılığına bağlıdır. Yatırım gücü , maddi duran varlıklara bağlanan fonların karlı dönemlerde amortisman yoluyla işletmeye geri dönmesidir.

 Uzun vadeli yabancı kaynaklar toplamının kısa vadeli yabancı kaynaklar toplamından büyük olması istenir. Kendisinden uzun süre faydalanılacak olması bu kaynağın maliyetini azaltacağı gibi, aktif verimliliğini ve karlılığını da artıracaktır.

V. ÖZ KAYNAKLAR (Öz Sermaye)

Öz kaynaklar,ortakların kuruluş sırasında ve sonradan sermaye artışlarında koydukları sermaye ile kardan işletmede bırakılan kısımlardan oluşur.

 Ödenmiş Sermaye

 Sermaye Yedekleri

 Kar Yedekleri

 Geçmiş Yıllar Karları

 Geçmiş Yıllar Zararları (-)

 Dönem Net Karı veya Zararı (-)
Bunlardan geçmiş yıllar zararları ile dönem net zararı grubun negatif kalemleridir. Bu tür kalemleri mevcudiyeti öz kaynaklar toplamını azaltır. Bu bakımdan hiç olmamaları veya olduğunca küçük tutarda olmaları iyidir.

Öz kaynaklar her şeyden önce duran varlıkların finansmanında kullanılır. Yalnız dönem net karı dönen varlıkların finansman kaynağı durumundadır. Bu sayede dönen varlıkların kısa vadeli yabancı kaynakları aşan kısmı olan net çalışma sermayesi oluşur.
 Öz kaynakların kar yedekleri, geçmiş yıllar karları ve dönem net karının oluşturduğu oto finansman yapısı ne kadar kuvvetli olursa o kadar iyidir. Çünkü böyle bir durumda sermayeyi temsil eden ortakların elinde bulunan hisse senetlerinin piyasa değeri nominal değerlerinin üzerine çıkacaktır. Öz kaynaklarda ikinci önemli kalem ödenmiş sermaye olurken sermaye yedekleri çoğunlukla fiktif (hayali) değerlerden oluşur.

 Öz kaynaklar ortakların aktif üzerindeki hak sahipliğini gösteren ve şirket alacakları için de güvence olan bir gruptur. Bu bakımdan öz kaynaklar toplamının kısa ve uzun vadeli yabancı kaynaklar toplamından büyük olması veya en azından onların toplamı kadar olması istenir.

2. GELİR TABLOSU

Gelir tablosu, işletmenin belli bir dönemde elde ettiği tüm gelirler ile aynı dönemde katlandığı bütün maliyet ve giderleri ve bunların sonucunda işletmenin elde ettiği dönem net karını veya dönem net zararını gösteren mali tablodur.

A-BRÜT SATIŞLAR

B-SATIŞ İNDİRİMLERİ (-)

NET SATIŞLAR

 

C-SATIŞLARIN MALİYETİ (-)

BRÜT SATIŞ KARI VEYA ZARARI

 

D-FAALİYET GİDERLERİ (-)

FAALİYET KARI VEYA ZARARI

 

E-DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GELİR VE KARLAR

F-DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR (-)

 

G-FİNANSMAN GİDERLERİ (-)

OLAĞAN KAR VEYA ZARAR

 

H-OLAĞAN DIŞI GELİR VE KARLAR

I- OLAĞAN DIŞI GİDER VE ZARARLAR (-)

DÖNEM KARI VEYA ZARARI

 

İ-DÖNEM KARI,

VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI (-)

DÖNEM NET KARI VEYA ZARARI

Gelir tablosu, işletmenin belli bir hesap dönemindeki faaliyet sonuçlarını gösteren bir tablodur. Sonuç hesapları bir dönem boyunca biriken tutarları üzerinden yansıtıldıkları için, gelir tablosu, bir yıllık hasılatı, geliri, karı, gideri ve zararı kapsar. Faaliyet sonuçlarını göstermesi ise benzer kalemlerin toplanması ve farklı kalemlerin çıkarılmasından doğan , Tek düzen Hesap Planına ve SPK ya göre şu beş bölümden oluşması anlamına gelir. (Parantez içindekiler SPK ya aittir.)

 

 Brüt Satış Karı veya Zararı

 Faaliyet Karı veya Zararı (Esas Faaliyet Karı veya Zararı)

 Olağan Kar veya Zarar (Faaliyet Karı veya Zararı

 Dönem Karı veya Zararı

 Dönem Net Karı veya Zararı (Net Dönem Karı veya Zararı)

Brüt Satış Karı veya Zararı

Bu bölüm işletmenin ana-esas faaliyeti ile ilgili brüt sonucu gösterir ve sırasıyla şu alt gruplardan oluşur.

Brüt Satışlar

Satış İndirimleri (-)

Net Satışlar

Satışların Maliyeti (-)

 

Net satışların ‘Satışların Maliyeti’ni aşan kısmı Brüt Satış Karı olurken tersi durum Brüt Satış Zararı olur. 

 Bu bölümün kalemleri bakımından net satışların brüt satışlara yakın olması istenir.

 Çünkü,böyle bir durumda,işletmenin satışlardan iadeler,satış ıskontoları ve diğer indirimler yüzünden brüt hasılatından fazla bir şey kaybetmediği anlaşılır.

 Ayrıca satışların maliyeti, kaliteden ödün verilmemiş olmak şartıyla, daima net satışların altında olmalıdır.

 Bölüm sonucunun, tabii ki brüt satış Karı olarak çıkması istenir. Bunun iki anlamı vardır.

1) Ana faaliyet karının gelecek yıllarda da devam edeceği varsayılır.

2) Brüt satış karı ne kadar büyükse kendisinden sonra gelen gider ve zararları karşıladıktan sonra yeterli bir dönem karına ulaşılacak demektir.

Faaliyet Karı veya Zararı ( Esas Faaliyet Faaliyet Karı veya Zararı ( Esas Faaliyet Karı veya Zararı ) Bu bölüm işletmenin ana ( esas ) faaliyetini devam ettirebilmesi için katlanmak zorunda olduğu, fakat satışların maliyetine yüklenemeyen giderleri kapsar. Bu giderler faaliyet giderleri adını almakta olup şu üç hesap kaleminden oluşur.

 Araştırma ve Geliştirme Giderleri

 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri

 GenelYönetimGiderleri

İşletmelerin bunlarsız faaliyet gösteremeyecek olmaları nedeniyle bu giderlerin belirli büyüklüğe ulaşacağı açıktır. Ancak faaliyet giderlerinin işletmeyi yeterli bir faaliyet karına ulaştıracak şekilde brüt satış karının altında kalması gerekir. Aksi halde faaliyet zararı söz konusu olur.

Ulaşılacak faaliyet karının kendisinden sonra gelen gider ve zararları karşılayıp, dönem karına yeterli pay bırakacak büyüklükte olması istenir. Ana faaliyetin net sonucu olarak faaliyet karının gelecektede kazanılmaya devam edileceği varsayılır.

Olağan Kar Veya Zarar (Faaliyet Karı Olağan Kar Veya Zarar (Faaliyet Karı veya Zararı)

Bu bölüm işletmenin esas faaliyeti dışında kalan diğer faaliyetleri sonucunda doğan gelirleri karları, giderleri vezararları şu üç grup altında gösterilir:

Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Karlar

Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar

Finansman Giderleri

 Bölüm içi gelir ve karların olağan gider ve zararlar ile finansman giderlerini karşılayıp, faaliyet karı ile birlikte bölümün sonucu olan olağan karı oluşturması istenir.

 Aksi halde bölüm içi gelir ve karların karşılayamadığı gider ve zararlar faaliyet karından karşılanacağı için, olağan kar sadece ana faaliyetten sağlanan kardan oluşacaktır.

 Önemli olan olağan karın hem ana faaliyet karını olduğu gibi içermesi, hem de diğer faaliyetlerden sağlanan kardan pay almasıdır.

Dönem Kar Veya Zararı

Bu bölüm, işletmenin esas ve diğer faaliyetlerinden bağımsız olarak arızi nitelikteki işlem ve olaylardan doğan, olağan dışı olay ve gelişmeler nedeniyle ortaya çıkan gelirler, karlar, gider ve zararlardan oluşur. Bunlar da bölümde şu iki grup altında toplanır.
 Olağan dışı gelir ve karlar

 Olağan dışı Gider ve zararlar

 İşletmenin mali ve maddi duran varlık satışlarından doğan karlar veya zararlar, nedeni araştırılamayacak kasa noksanından personel sorumlu değilse yazılacak zarar, değersiz bir alacağın kapatılmasından sonra tahsilinden doğacak kar bu bölüm için birer örnek oluşturur.

 Bu bölümün gelir ve karları bölümün gider ve zararını karşıladıktan sonra dönem karına pay verebilir. Bu durumda bölüm sonucu olarak dönem karı, faaliyet karını da içinde bulunduğu olağan kardan da pay alabilir.

 Aksi halde bölüm içi gelir ve karlarla karşılanamayan olağan dışı gider ve zararlar olağan karı küçülterek dönem karına ya da onu yok ederek dönem zararına neden olabilir.

Dönem Net Karı Veya Zararı

 Gelir tablosunun Dönem Karı; Ticari Karı, Dönem Zararı Ticari Zararı ifade eder.

 Bunlardan hareketle bulunacak mali kardan ilgili mevzuat hükümlerine göre Dönem Karı Vergi ve Yasal Yükümlülük Karşılıkları hesaplanır. Bu karşılık dönem karından/zararından düşülerek/eklenerek Dönem Net Karına/Zararına ulaşılır.

 Mali kar olmadığında vergi karşılığı da olmayacağından dönem karı veya zararı aynen Dönem net Karı veya Zararına dönüşecektir.

 Dönem Net Karı her zaman istenen bir sonuç olup, ana faaliyetten ve diğer faaliyetlerden alacağı payların büyüklüğü ile önem kazanır.